Τέσσερις νομίζω εἶναι οἱ αἰτίες, οἱ ὁποῖες στὰ πλαίσια τῆς τέλειας τριάδας τῶν ἀρετῶν - πίστεως, ἐλπίδας καὶ ἀγάπης - παρακινοῦν νὰ γράφει τὰ ὠφέλιμα ἐκεῖνον ποὺ ἤδη ξεπέρασε τὸ μέσο τῆς ἀρχῆς καὶ ἔφτασε πρὸς τὴν τριάδα τῆς μυστικῆς θεολογίας.
Πρώτη αἰτία εἶναι ἡ ἐλευθερία, ἡ ἴδια δηλαδή ἡ ἀπάθεια τῆς ψυχῆς, ἡ ὁποία μὲ τὴν κοπιαστικὴ ἐργασία προόδευσε στὴ φυσικὴ θεωρία τῆς κτίσεως καὶ ἀπὸ ἐκεῖ εἰσῆλθε στὸ γνόφο τῆς θεολογίας.
Δεύτερη εἶναι ἡ καθαρότητα τοῦ νοῦ ποὺ προῆλθε ἀπὸ τὰ δάκρυα καὶ τὴν προσευχή, ἀπὸ τὸν ὁποῖο νοῦ γεννιέται ὁ λόγος τῆς χάρης καὶ πηγάζουν οἱ ποταμοὶ τῶν νοημάτων.
Τρίτη εἶναι ἡ ἐνοίκηση μέσα μας τῆς Ἁγίας Τριάδος, ἀπὸ τὴν ὁποία προέρχονται οἱ φωτοχυσίες τοῦ Πνεύματος, ποὺ γίνονται ὅπως εἶναι συμφέρον στὸν καθένα ποὺ προχωρεῖ στὴν κάθαρση, γιὰ νὰ φανερώσουν τὰ μυστήρια τῆς Βασιλείας τῶν Οὐρανῶν καὶ νὰ ξεσκεπάσουν τοὺς θησαυροὺς τοῦ Θεοῦ ποὺ εἶναι κρυμμένοι μέσα στὴν ψυχή.
Τέταρτη αἰτία εἶναι ἡ ὑποχρέωση κάθε ἀνθρώπου ποὺ ἔλαβε τὸ τάλαντο τοῦ λόγου τῆς γνώσεως, σύμφωνα μὲ τὴν ἀπειλή τοῦ Θεοῦ ποὺ λέει: «Δοῦλε πονηρὲ καὶ ὀκνηρέ, ἔπρεπε ἐσὺ νὰ καταθέσεις τὰ χρήματά μου στοὺς τραπεζίτες, ὥστε ὅταν ἐρχόμουν νὰ τὰ ἔπαιρνα μὲ τόκο». Αὐτὸ φοβόταν καὶ ὁ Δαβίδ καὶ ἔλεγε: «Ἰδού, δὲν θὰ ἐμποδίσω, Κύριε, τὰ χείλη μου, Σὺ τὸ γνωρίζεις. Δὲν ἔκρυψα μέσα στὴν καρδιά μου τὴ δικαιοσύνη Σου, διαλάλησα τὴν ἀλήθεια Σου καὶ τὴ σωτηρία ποὺ παρέχεις. Δὲν ἔκρυψα τὸ ἔλεος Σου καὶ τὴν ἀλήθεια Σου ἀπὸ πολυπληθὴ σύναξη.».
Ὅσιος Νικήτας Στηθάτος
Πηγή: Φιλοκαλία, Τόμος Δ', σελ. 52