Ὁ παιδομάρτυς Ἅγιος Μάμας

 

Στὰ συναξάρια τῆς Ἐκκλησίας μας καὶ στὸ ἁγιολόγιό της εἶναι γνωστοὶ ἔξι μάρτυρες μὲ τὸ ὄνομα Μάμας. Ὁ πρῶτος καὶ σπουδαιότερος καταγόταν ἀπὸ τὴ Γάγγρα τῆς Παφλαγονίας καὶ μαρτύρησε στὴν Καισάρεια τῆς Παφλαγονίας ἐπὶ αὐτοκράτορος Αὐρηλιανοῦ τὸ 275 μ.Χ.. Πρόκειται γιὰ τὸν ἅγιό μας, τοῦ ὁποίου ἡ μνήμη γιορτάζεται στὶς 2 Σεπτεμβρίου.

«Οἱ διαφορετικὲς ἐκδοχὲς γιὰ τὴν καταγωγὴ καὶ τὴν οἰκογένεια τοῦ ἁγίου μᾶς ὑποχρεώνουν νὰ ἔχουμε ἀμφιβολίες γύρω ἀπὸ τὸ πρόσωπο τοῦ μάρτυρα… Τὸ πρόσωπο τοῦ ἁγίου Μάμα ἔχει συγκροτηθεῖ ἀπὸ διάφορες παραδόσεις καὶ δὲν ὑπάρχει τρόπος νὰ καθοριστεῖ σὲ ποιὸ πραγματικὸ πρόσωπο ἀνήκουν οἱ παραδόσεις αὐτές», γράφει ἡ Ἄννα Μαραβὰ-Χατζηνικολάου. «Ἕνας ἁπλὸς βοσκός, ἕνα παιδὶ μεγαλωμένο ἀπὸ κάποιον ἐπίσκοπο, ποὺ ζοῦσε στὸ βουνὸ τῆς Καισάρειας ἀνάμεσα στὰ ἄγρια θηρία, ἕνας ἀριστοκράτης ἀπὸ καταγωγή, μὲ γονεῖς μάρτυρες τῆς πίστης, ποὺ ἔγινε βοσκὸς ἀπὸ θέλημα Θεοῦ… ὅλα αὐτὰ συγκεντρωμένα στὸ ἴδιο πρόσωπο». Ἡ ἀλήθεια εἶναι πὼς ἴσως ἐδῶ νὰ συνενώθηκαν διάφοροι βίοι τῶν ἁγίων ποὺ φέρουν τὸ ὄνομα Μάμας. Ἀπὸ τὴν ἄλλη πλευρὰ ὅμως τὸ βέβαιο εἶναι πὼς ὁ ἅγιος Μάμας ἀνήκει στὴν κατηγορία τῶν μαρτύρων. Ἂς δοῦμε τώρα ἀκροθιγῶς ποῦ τιμήθηκε ὁ ἅγιος Μάμας:

Καισάρεια: Ἡ γιορτὴ τοῦ ἁγίου Μάμα ἔπεφτε τὴν πρώτη ἑβδομάδα τοῦ Σεπτέμβρη.Προσκαλοῦνταν καὶ ἄλλοι ἐπίσκοποι καὶ λάμπρυναν τὴν πανήγυρη τῶν μαρτύρων καὶ ἰδιαίτερα τοῦ ἁγίου Εὐψυχίου καὶ τοῦ ἁγίου Μάμαντος. Ἡ συγκεκριμένη περίοδος συνέπιπτε μὲ τὴν ἀρχὴ τῆς Ἰνδίκτου καὶ τὴ γιορτὴ τῆς Βασιλειάδας. Σὲ μία ὁμιλία του πρὸς τὸν ἅγιο Μάμα ὁ Μ. Βασίλειος περιγράφει ἐνώπιον μεγάλου πλήθους τὸν Ἅγιο ὡς ὑπόδειγμα ἁπλοῦ καὶ ταπεινοῦ πιστοῦ, ποὺ ἀξιώθηκε νὰ δοξαστεῖ στὸ ὄνομα τοῦ Χριστοῦ.

Ὁ μάρτυρας ἦταν ἕνας ἁπλὸς βοσκὸς σὲ πλήρη ἁρμονία μὲ τὸ φυσικὸ περιβάλλον -ἀφοῦ ἀκόμη καὶ τὰ λιοντάρια τὸν ὑπακούουν- καὶ μὲ ἀπέραντο πλοῦτο πίστης. Ὁ ἅγιος Μάμας γιορταζόταν στὴν Καισάρεια δύο φορὲς τὸ χρόνο, μία φορὰ τὸ Σεπτέμβριο καὶ μία τὴν ἄνοιξη. Τὴ δεύτερη φορὰ οἱ κάτοικοι τῆς περιοχῆς παρακαλοῦσαν τὸν Ἅγιο νὰ ἐγκαινιάσει τὴν ἐποχὴ τῆς ἀνοίξεως. Ἑρμηνεύεται εὔκολα λοιπὸν γιατί ὁ λόγος τοῦ Γρηγορίου τοῦ Ναζιανζηνοῦ ποὺ ἐκφωνήθηκε τὴν Κυριακή τοῦ Θωμᾶ ἀποτελεῖ ἕναν πραγματικὸ ὕμνο στὴν ἄνοιξη καὶ τὸν ἅγιο Μάμα. «Ὁ ἐξαιρετικὸς αὐτὸς ἅγιος, ποὺ ποιμαίνει σήμερα τὸ λαὸ τῆς Καισάρειας ἦταν ἕνας Καππαδόκης βοσκὸς ποὺ ἄρμεγε ἐλαφίνες. Καὶ ἐκεῖνες συναγωνίζονταν ποιὰ θὰ τοῦ πρωτοδώσει γάλα, γιὰ νὰ τραφεῖ ὁ δίκαιος», λέει ὁ Γρηγόριος.

Μαμασὸς καὶ Γάγγρα: Ἡ ἀπόδοση τῆς τιμῆς τῶν μαρτύρων γινόταν συνήθως μὲ τὴ μεταφορὰ τμήματος τῶν ἱερῶν λειψάνων τους. Γνωρίζουμε ἐπίσης ὅτι οἱ ἅγιοι τιμοῦνταν μὲ τὴν εἰκονογράφηση σκηνῶν τοῦ βίου τους ἢ ἀκόμη καὶ μὲ τὴ μεταφορὰ εἰκόνων στὸν τόπο ὅπου τελεῖτο ἡ μνήμη τους. Αὐτὸ συνέβη καὶ μὲ τὸν ἅγιο Μάμα. Σύντομα ἡ τιμὴ τοῦ ἐξαπλώθηκε ἕως τὴ Μαμασό, πόλη στὴν περιοχὴ τῆς Ναζιανζοῦ ἀλλὰ καὶ
στὴ Γάγγρα τῆς Παφλαγονίας, τὸν τόπο δηλαδὴ καταγωγῆς τοῦ ἁγίου. Μάλιστα διασώζονται μαρτυρίες εὐλάβειας πρὸς τὸν ἅγιο Μάμα καὶ τιμῆς πρὸς αὐτὸν καὶ ἀπὸ τοὺς μουσουλμανικοὺς πληθυσμοὺς τῆς Μαμασοῦ τουλάχιστον μέχρι τὴν ἀνταλλαγὴ πληθυσμῶν τοῦ 1924.

Κωνσταντινούπολη: Ἡ τιμὴ τοῦ ἁγίου Μάμαντος φέρεται νὰ ἔφτασε στὴ Βασιλεύουσα κατὰ τὸ δεύτερο μισό του 5ου αἰ. Εἶναι ἡ ἐποχὴ ποὺ οἱ πολεμιστὲς τῆς Ἰσαυρίας κατακλύζουν τὸ Βυζάντιο. Κατὰ πᾶσα πιθανότητα λοιπὸν μέσω τῶν Ἰσαύρων μισθοφόρων ἡ τιμὴ τοῦ Ἁγίου μεταφέρεται στὴν Κωνσταντινούπολη. Ἀπὸ τὸν ἴδιο αἰώνα μάλιστα ὑπῆρχε στὴ βυζαντινὴ πρωτεύουσα προάστιο μὲ τὴν ὀνομασία «Ἅγιος Μάμας», τὸ ὁποῖο συνδεόταν μὲ σημαντικὲς στιγμὲς γιὰ τὴ Βασιλεύουσα.

Κύπρος: Στὴ μεγαλόνησο τοῦ Ἑλληνισμοῦ σώζεται ἡ λάρνακα μὲ τὸ λείψανο τοῦ ἁγίου Μάμαντος.Ὑπάρχουν ἐπίσης συνολικὰ 66 ναοὶ πρὸς τιμήν του. Ὁ Λεόντιος Μαχαιρᾶς, ὁ Νεόφυτος Ροδινὸς καὶ ὁ Στέφανος Lusignan ἀναφέρουν πληροφορίες καὶ παραδόσεις σχετικὰ μὲ τὴν τιμὴ τοῦ Ἁγίου στὴν Κύπρο. Ἡ τιμὴ αὐτὴ φαίνεται πὼς ἀναπτύχθηκε κατὰ τὴν ἐποχὴ τῆς Φραγκοκρατίας καὶ ἰδιαίτερα τὸ 15ο αἰ. Ἡ θαυματουργικὴ ἐπίδραση τοῦ μύρου ποὺ ἀναβλύζει ἀπὸ τὸ σῶμα τοῦ Ἁγίου τὴν ἡμέρα τῆς γιορτῆς του ἐπιβεβαιώνεται ὡς τὸ πιὸ σημαντικὸ γεγονὸς στὴ ζωὴ τοῦ τόπου. Ἐκτὸς ἀπὸ τὶς γραπτὲς μαρτυρίες καὶ τοὺς ναοὺς ποὺ οἰκοδομοῦνται πρὸς τιμὴν του κυρίως μετὰ τὸ 15ο αἰ. στὸ μαρτυρικὸ νησὶ σώζεται καὶ μία ἐνδιαφέρουσα τοιχογραφία τοῦ 12ου αἰ. Σὲ αὐτὴν ὁ ἅγιος Μάμας δὲν εἰκονίζεται καθισμένος σὲ λιοντάρι, ὅπως στὴν εἰκόνα τῆς Λάρνακας καὶ ἄλλες κυπριακὲς εἰκόνες, ἀλλὰ ὡς ἁπλὸς βοσκὸς μὲ τὸ σταυροράβδι στὸ χέρι, ὅπως τὸν συναντᾶμε σὲ πολλὲς εἰκόνες ἐκτὸς Κύπρου. Ὡς γενικὸ συμπέρασμα πρέπει νὰ ὁμολογήσουμε ὅτι στὴν Κύπρο ἡ τιμὴ τοῦ Ἁγίου εἶναι πολὺ ἔντονη καὶ ξεκινᾶ σαφῶς ἀπὸ τὴν ἀρχαία σαρκοφάγο του Μόρφου, ποὺ περικλείει τὰ ἱερά του λείψανα.

Ἑλλάδα: Στὴν κυρίως Ἑλλάδα ὑπάρχουν παλιὲς εἰκόνες καὶ τοιχογραφίες τοῦ ἁγίου Μάμαντος. Ὁ Ἅγιος τιμᾶται γενικότερα σὲ παραθαλάσσια μέρη καὶ σὲ ὁρισμένα νησιά. Στὴν Κρήτη ἔχουμε τὸ χωριὸ Ἅγιος Μάμας στὴν ἐπαρχία Ρεθύμνου. Ἔχουμε τὸν Ἅγιο Μάμα τῆς Χαλκιδικῆς κι ἀκόμη ἐκεῖνον στὴν Ἐπίδαυρο Λιμηρᾶς. Στὴ Χίο,στὸ χωριὸ Ἀφοδίτη, ὑπάρχει ναὸς τοῦ Ἁγίου Μάμαντος. Στὴ Σκύρο, τὴ Μῆλο, τὰ Κύθηρα, τὴν Κάρπαθο, τὶς Σπέτσες καὶ τὴ Νάξο βρίσκονται μικρὰ ἐκκλησάκια.

Δερβίσηδες: Ξεχωριστὴ μνεία πιστεύουμε πὼς ἀξίζει νὰ γίνει στὴν τιμὴ πού ἀπέδιδαν στὸν ἅγιο Μάμα τὰ μουσουλμανικὰ μοναχικὰ τάγματα τῶν δερβίσηδων. Εἶναι γνωστὸ πὼς οἱ δερβίσηδες σέβονταν καὶ τιμοῦσαν πολλοὺς χριστιανοὺς ἁγίους. Ἕνας ἀπὸ ἐκείνους ποὺ ἰδιαίτερα εὐλαβούταν ἦταν ὁ ἅγιος Μάμας. Πολλοὶ Καππαδόκες πρόσφυγες διηγοῦνται ὅτι στὴν περιοχὴ τῆς Μαμασοῦ ἀλλὰ καὶ ἀλλοῦ οἱ δερβίσηδες εἶχαν ἀναπτύξει στενοὺς δεσμοὺς μὲ τὸν Ἅγιο. Λέγεται μάλιστα πώς, ὅταν ἔμπαιναν στὰ σπίτια τους, ἔλεγαν: «Δῶσε μου ἕνα κερὶ ν’ ἀνάψω στὸν Ἀϊ Μάμα. Κι ἐμεῖς Ἀϊ Μάμα σόι εἴμαστε»(!).

Ὁ παιδομάρτυς ἅγιος Μάμας ἀποτελεῖ μία χρυσὴ ψηφίδα στὸ μωσαϊκό τῆς Ἐκκλησίας καὶ ταύτισε τὸ θέλημά του μὲ τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ. Ἂν θέλουμε νὰ τὸν τιμήσουμε κι ἐμεῖς, δὲν ἔχουμε ἄλλη ἐπιλογὴ ἀπὸ τὸ νὰ ἀκολουθήσουμε τὸ βίο του καὶ νὰ ἀξιοποιήσουμε τὰ χαρίσματα ποὺ μᾶς ἔδωσε ὁ Θεός. 

Νὰ γίνουμε δηλαδὴ ἄνθρωποι τῆς χαρᾶς, τῆς ἀγάπης, τῆς πίστης, τῆς δικαιοσύνης καὶ προπαντὸς ἄνθρωποι τῆς ἐλπίδας ἀλλὰ καὶ τῆς θυσίας.

 

 π. Βασίλειος Καλλιακμάνης

 

Πηγή: imaik.gr